1. Περι μεν της ιερης νουσου καλεομενης ωδ' εχει. ουδεν τι μοι δοκεει των αλλων θειοτερη ειναι νουσων ουδε ιερωτερη, αλλα φυσιν μεν εχει ην και τα λοιπα νουσηματα, οθεν γινεται. Φυσιν δε αυτην και προφασιν οι ανθρωποι ενομισαν θειον τι πρηγμα ειναι υπο απειριης και θαυμασιοτητος, οτι ουδεν εοικεν ετερησι νουσοισιν. και κατα μεν την αποριην αυτοισι του μη γινωσκειν το θειον αυτη διασωζεται, κατα δε την ευποριην του τροπου της ιησιος ω ιωνται, απολλυται, οτι καθαρμοισι τε ιωνται και επαοιοησιν. Ει δε δια το θαυμασιον θειον νομιειται, πολλα τα ιερα νουσημαια εσται και ουχι εν, ως εγω αποδειξω ετερα ουδεν ησσον εοντα θαυμασια ουδε τερατωδεα, α ουδεις νομιζει ιερα ειναι. Τουτο μεν γαρ οι πυρετοι οι αμφημερινοι και οι τριταιοι και οι τεταρταιοι ουδεν ησσον μοι δοκεουσιν ιεροι ειναι και υπο θεου γινεσθαι ταυτης της νουσου, ων ου θαυμασιως γ' εχουσιν. τουτο δε ορεω μαινομενους ανθρωπους και παραφρονεοντας απο μηδεμιης προφασιος εμφανεος, και πολλα τε και ακαιρα ποιεοντας, εν τε τω υπνω οιδα πολλους οιμωζοντας και βοωντας, τους δε πνιγομενους, τους δε και αναισσοντας τε και φευγοντας εξω και παραφρονεοντας μεχρις αν επεγρωνται, επειτα δε υγιεας εοντας και φρονεοντας ωσπερ και προτερον, εοντας τ' αυτεους ωχρους τε και ασθενεας, και ταυτα ουχ απαξ, αλλα πολλακις, αλλα τε πολλα εστι και παντοδαπα ων περι εκαστου λεγειν πουλυς αν ειη λογοσ. Εμοι δε δοκεουσιν οι πρωτοι τουτο το νοσημα αφιερωσαντες τοιουτοι ειναι ανθρωποι οιοι και νυν εισι μαγοι τε και καθαρται και αγυρται και αλαζονες, οκοσοι δη προσποιεονται σφοδρα θεοσεβεες ειναι και πλεον τι ειδεναι. Ουτοι τοινυν παραμπεχομενοι και προβαλλομενοι το θειον της αμηχανιης του μη ισχειν ο τι προσενεγκαντες ωφελησουσιν, ως μη καταδηλοι εωσιν ουδεν επισταμενοι, ιερον ενομισαν τουτο το παθος ειναι, και λογους επιλεξαντες επιτηδειους την ιησιν κατεστησαντο ες το ασφαλες σφισιν αυτοισι, καθαρμους προσφεροντες και επαοιδας, λουτρων τε απεχεσθαι κελευοντες και εδεσματων πολλων και ανεπιτηδειων ανθρωποισι νοσεουσιν εσθιειν, θαλασσιων μεν τριγλης, μελανουρου, κεστρεος, εγχελυος (ουτοι γαρ οι ιχθυες εισιν επικαιροτατοι), κρεων δε αιγειου και ελαφων και χοιριων και κυνος (ταυτα γαρ κρεων ταρακτικωτατα εστι της κοιλιησ), ορνιθων δε αλεκτρυονος και τρυγονος και ωτιδος, ετι δε οσα νομιζεται ισχυροτατα ειναι, λαχανων δε μινθης, σκοροδου και κρομυου (δριμυ γαρ ασθενεοντι ουδεν ξυμφερει), ιματιον δε μελαν μη εχειν (θανατωδες γαρ το μελαν), μηδε εν αιγειω κατακεεσθαι δερματι μηδε φορεειν, μηδε ποδα επι ποδι εχειν, μηδε χειρα επι χειρι (ταυτα γαρ παντα χωλυματα ειναι). Ταυτα δε παντα του θειου εινεκεν προστιθεασιν, ως πλεον τι ειδοτες και αλλα ; προφασιας λεγοντες, οκως, ει μεν υγιης γενοιτο, αυτων η δοξα ειη και η δεξιοτης, ει δε αποθανοι, εν ασφαλει καθισταιντο αυτων αι απολογιαι και εχοιεν προφασιν ως ουκ αιτιοι εισιν αυτοι, αλλ' οι θεοι. ουτε γαρ φαγεειν ουτε πιεειν εδοσαν φαρμακον ουδεν, ουτε λουτροισι καθηψησαν, ωστε δοκεειν αιτιον ειναι. Εγω δε δοκεω Λιβυων των την μεσογειον οικεοντων ουδενα υγιαινειν, οτι εν αιγειοισι δερμασι κατακεονται και κρεασιν αιγειοισι χρωνται, επει ουκ εχουσιν ουτε στρωμα ουτε ιματιον ουτε υποδημα ο τι μη αιγειον εστιν. ου γαρ εστιν αυτοις αλλο προβατιον ουδεν η αιγες και βοεσ. Ει δε ταυτα προσφερομενα και εσθιομενα την νουσον τικτει τε και αυξει και μη εσθιομενα ιηται, ουκ εστιν αρα ο θεος αιτιος ουδενος, ουδε οι καθαρμοι ωφελεουσιν, αλλα τα εδεσματα τα ιωμενα εστι και τα βλαπτοντα, του δε θειου αφανιζεται η δυναμις. Ουτως ουν εμοιγε δοκεουσιν οιτινες τουτω τω τροπω εγχειρεουσιν ιησθαι ταυτα τα νοσηματα, ουτε ιερα νομιζειν ειναι ουτε θεια. οκου γαρ υπο καθαρμων τοιουτων μεταστατα γινεται και υπο θεραπειης τοιησδε, τι κωλυει και υφ' ετερων τεχνηματων ομοιων τουτοισιν επιγινεσθαι τοισιν ανθρωποισι και προσπιπτειν ; ωστε μηκετι το θειον αιτιον ειναι, αλλα τι ανθρωπινον. Οστις γαρ οιος τε περικαθαιρων εστι και μαγευων απαγειν τοιουτον παθος, ουτος καν επαγοι ετερα τεχνησαμενος, και εν τουτω τω λογω το θειον απολλυται. Τοιαυτα λεγοντες και μηχανευμενοι προσποιεονται πλεον τι ειδεναι, και ανθρωπους εξαπατεουσι προστιθεμενοι τουτοισιν αγνειας τε και καθαροτητας, ο τε πουλυς αυτοισι του λογου ες το θειον αφηκει και το δαιμονιον. Και εμοιγε ου περι ευσεβειης δοκεουσι τους λογους ποιεεσθαι, ως οιονται, αλλα περι δυσσεβειης μαλλον, και ως οι θεοι ουκ εισι, το ευσεβες και θειον αυτων ασεβες και ανοσιον εστιν, ως εγο διδαξω. Ει γαρ σεληνην τε καθαιρεειν και ηλιον αφανιζειν και χειμωνα τε και ευδιην ποιεειν και ομβρους και αυχμους και θαλασσαν αφορον και γην και ταλλα τα τοιουτοτροπα παντα υποδεχονται επιστασθαι, ειτε και εκ τελετεων ειτε και εξ αλλης τινος γνωμης η μελετης φασιν ταυτα οιον τ' ειναι γενεσθαι οι ταυτ' επιτηδευοντες, δυσσεβεειν εμοιγε δοκεουσι και θεους ουτε ειναι νομιζειν ουτ' εοντας ισχυειν ουδεν ουτε ειργεσθαι αν ουδενος των εσχατων, ων ποιεοντες πως ου δεινοι αυτοισιν εισιν ; ει γαρ ανθρωπος μαγευων τε και θυων σεληνην τε καθαιρησει και ηλιον αφανιει και χειμωνα και ευδιην ποιησει, ουκ αν εγωγε τι θειον νομισαιμι τουτων ειναι, αλλα' ανθρωπινον, ει δη του θειου η δυναμις υπο ανθρωπου γνωμης κρατεεται και δεδουλωται. Iσως δε ουχ ουτως εχει ταυτα, αλλα' ανθρωποι βιου δεομενοι πολλα και παντοια τεχνεονται και ποικιλλουσιν ες τε ταλλα παντα και ες την νουσον ταυτην, εκαστω ειδει του παθεος θεω την αιτιην προστιθεντες. Ου γαρ καθαπαξ, αλλα πλεονακις ταυτα μεμνηνται. κην μεν γαρ αιγα μιμωνται, κην βρυχωνται, κην τα δεξια σπωνται, μητερα θεων φασιν αιτιην ειναι. Ην δε οξυτερον και ευτονωτερον φθεγγηται, ιππω εικαζουσι, και φασι Ποσειδωνα αιτιον ειναι. Ην δε και της κοπρου τι παρεη, ο πολλακις γινεται υπο της νουσου βιαζομενοισιν, Ενοδιου προσκειται η προσωνυμιη. ην δε λεπτοτερον και πυκνοτερον, οιον ορνιθες, Απολλων νομιοσ. Ην δε αφρον εκ του στοματος αφιη και τοισι ποσι λακτιζη, Αρης την αιτιην εχει. Οκοσα δε δειματα νυκτος παρισταται και φοβοι και παρανοιαι και αναπηδησιες εκ της κλινης και φοβητρα και φευξιες εξω, Εκατης φασιν ειναι επιβολας και ηρωων εφοδους. Καθαρμοισι τε χρεονται και επαοιδησι, και ανοσιωτατον γε και αθεωτατον ποιεουσιν, ως εμοιγε δοκεει, το θειον. καθαιρουσι γαρ τους εχομενους τη νουσω αιματι τε και αλλοισι τοιουτοισιν ωσπερ μιασμα τι εχοντας, η αλαστορας, η πεφαρμαγμενους υπο ανθρωπων, η τι εργον ανοσιον ειργασμενους, ους εχρην ταναντια τουτοισι ποιεειν, θυειν τε και ευχεσθαι και ες τα ιερα φεροντας ικετευειν τους θεους. νυν δε τουτων μεν ποιεουσιν ουδεν, καθαιρουσι δε. Και τα μεν των καθαρμων γη κρυπτουσι, τα δε ες θαλασσαν εμβαλλουσι, τα δε ες τα ουρεα αποφερουσιν, οπη μηδεις αψεται μηδε επιβησεται. τα δ'εχρην ες τα ιερα φεροντας τω θεω αποδουναι, ει δη θεος γε εστιν αιτιος. Ου μεντοι εγωγε αξιω υπο θεου ανθρωπου σωμα μιαινεσθαι, το επικηροτατον υπο του αγνοτατου. αλλα κην τυγχανη υπο ετερου μεμιασμενον η τι πεπονθος, εθελοι αν υπο του θεου καθαιρεσθαι και αγνιζεσθαι μαλλον η μιαινεσθαι. Τα γουν μεγιστα των αμαρτηματων και ανοσιωτατα το θειον εστι το καθαιρον και αγνιζον και ρυμμα γινομενον ημιν, αυτοι τε ορους τοισι θεοισι των ιερων και των τεμενεων αποδεικνυμενοι, ως αν μηδεις υπερβαινη ην μη αγνευη, εισιοντες τε ημεις περιρραινομεθα ουχ ως μιαινομενοι, αλλ’ ει τι και προτερον εχομεν μυσος, τουτο αφαγνιουμενοι. Και περι μεν των καθαρμων ουτων μοι δοκεει εχειν.

2. Το δε νουσημα τουτο ουδεν τι μοι δοκεει θειοτερον ειναι των λοιπων, αλλα φυσιν μεν εχει ην και τα αλλα νουσηματα, και προφασιν οθεν εκαστα γινεται. φυσιν δε τουτο και προφασιν απο ταυτου το θειον γινεσθαι αφ' οτου και ταλλα παντα, και ιητον ειναι, και ουδεν ησσον ετερων, ο τι αν μη ηδη υπο χρονου πολλου καταβεβιασμενον εη, ωστε ηδη ειναι ισχυροτερον των φαρμακων των προσφερομενων. Αρχεται δε ωσπερ και ταλλα νουσηματα κατα γενος. ει γαρ εκ φλεγματωδεος φλεγματωδης, και εκ χολωδεος χολωδης γινεται, και εκ φθινωδεος φθινωδης, και εκ σπληνωδεος σπληνωδης, τι κωλυει οτω πατηρ και μητηρ ειχετο, τουτω τω νοσηματι και των εκγονων εχεσθαι τινα ; ως ο γονος ερχεται παντοθεν του σωματος, απο τε των ογιηρων υγιηρος, απο τε των νοσερων νοσεροσ. Ετερον δε μεγα τεκμηριον οτι ουδεν θειοτερον εστι των λοιπων νουσηματων τοισι γαρ φλεγματωδεσι φυσει γινεται. τοισι δε χολωδεσιν ου προσπιπτει. καιτοι ει θειοτερον εστι των αλλων, τοισιν απασιν ομοιως εδει γινεσθαι την νουσον ταυτην, και μη διακρινειν μητε χολωδεα μητε φλεγματωδεα.

3. Αλλα γαρ οιτιος ο εγκεφαλος τουτου του παθεος, ωσπερ και των αλλων νουσηματων των μεγιστων. οτεω δε τροπω και εξ οιης προφασιος γινεται, εγω φρασω σαφεως. Ο εγκεφαλος του ανθρωπου εστι διπλοος ωσπερ και τοισιν αλλοισι ζωοισιν απασιν. το δε μεσον αυτου διειργει μηνιγξ λεπτη. διο ουκ αιει κατα τωυτο της κεφαλης αλγεει, αλλ' εν μερει εκατερον, οτε δε απασαν. Και φλεβες δ' ες αυτον τεινουσιν εξ απαντος του σωματος, πολλαι και λεπται, δυο δε παχειαι, η μεν απο του ηπατος, η δε απο του σπληνοσ. Και η μεν απο του ηπατος ωδ' εχει. το μεν τι της φλεβος κατω τεινει δια των επι δεξια παρ' αυτον τον νεφρον και την ψυην ες το εντος του μηρου, και καθηκει ες τον ποδα, και καλεεται κοιλη φλεψ. η δε ετερη ανω τεινι δια φρενων των δεξιων και του πλευμονος. απεσχισται δε και ες την καρδιην και ες τον βραχιονα τον δεξιον. το δε λοιπον ανω φερει δια της κληιδος ες τα δεξια του αυχενος, ες αυτο το δερμα, ωστε καταδηλος ειναι. παρα δε το ους κρυπτεται και ενταυθα σχιζεται, και το μεν παχυτατον και μεγιστον και κοιλοτατον ες τον εγκεφαλον τελευτα, το δε ες το ους το δεξιον φλεβιον λεπτον, το δε ες τον οφθαλμον τον δεξιον, το δε ες τον μυκτηρα. Απο μεν του ηπατος ουτως εχει των φλεβων. Διατεταται δε και απο του σπληνος φλεψ ες τα αριστερα και κατω και ανω, ωσπερ και απο του ηπατος, λεπτοτερη δε και ασθενεστερη.

4. Κατα ταυτα δε τας φλεβας και εσαγομεθα το πουλυ του πνευματος. αυται γαρ ημεων εισιν αναπνοαι του σωματος τον ηερα ες σφας ελκουσαι, και ες το σωμα το λοιπον οχετευουσι κατα τα φλεβια, και αναψυχουσι και παλιν αφιασιν. Ου γαρ οιον τε το πνευμα στηναι, αλλα χωρεει ανω και κατω. ην γαρ στη που και αποληφθη, ακρατες γινεται εκεινο το μερος οπου αν στη. τεκμηριον δε. οκοταν καθημενω η κατακειμενω φλεβια πιεσθη, ωστε το πνευμα μη διεξιεναι δια της φλεβος, ευθυς ναρκη εχει. Περι μεν των φλεβων και των λοιπων ουτως εχει.

5. Η δε νουσος αυτη γινεται τοισι μεν φλεγματιησι, τοισι δε χολωδεσιν ου. Αρχεται δε φυεσθαι επι του εμβρυου ετι εν τη μητρη εοντος. καθαιρεται γαρ και ανθεει, ωσπερ ταλλα μερεα, πριν γενεσθαι, και ο εγκεφαλος. Εν ταυτη δε τη καθαρσει ην μεν καλως και μετριως καθαρθη και μητε πλεον μητε ελασσον του δεοντος απορρυη, ουτως υγιεινοτατην την κεφαλην εχει. ην δε πλεονα ρυη απο παντος του εγκεφαλου και αποτηξις πολλη γενηται, νοσωδεα τε την κεφαλην εξει αυξομενος και ηχου πλεην, και ουτε ηλιον ουτε ψυχος ανεξεται. ην δε απο ενος τινος γενηται η οφθαλμου η ουατος, η φλεψ τις συνισχνανθη, εκεινο κακουται το μερος, οκοιως αν και της αποτηξιος εχη. ην δε καθαρσις μη επιγενηται, αλλα ξυστραφη τω εγκεφαλω, ουτως αναγκη φλεγματωδεα ειναι. Και οκοσοισι μεν παιδιοισιν εουσιν εξανθεει ελκεα ες τεν κεφαλην και ες τα ουατα και ες τον αλλον χρωτα, και σιαλωδεα γινεται και μυξορροα, ταυτα μεν ρηιστα διαγει προιουσης της ηλικιης. ενταυθα γαρ αφιει και εκκαθαιρεται το φλεγμα, ο εχρην εν τη μητρη καθαρθηναι. και τα ουτω καθαρθεντα ουκ επιληπτα γινεται ταυτη τη νουσω ως επι το πουλυ. Οκοσα δε καθαρα εστι, και μηθ' ελκος μηδεν μητε μυξα μητε σιελον αυτοις προερχεται μηδεν, μητε εν τησι μητρησι πεποιηται την καθαρσιν, τουτοισιν επικινδυνον εστιν αλισκεσθαι υπο ταυτης της νουσου.

6. Ην δε επι την καρδιην ποιησηται ο καταρροος την πορειην, παλμος επιλαμβανει και ασθματα, και τα στηθεα διαφθειρεται, ενιοι δε και κυφοι γινονται. οκοταν γαρ επικατελθη το φλεγμα ψυχρον επι τον πλευμονα η επι την καρδιην, αποψυχεται το αιμα. αι δε φλεβες προς βιην ψυχομεναι προς τω πλευμονι και τη καρδιη πηδωσι, και η καρδιη παλλεται, ωστε υπο της αναγκης ταυτης τα ασθματα επιπιπτειν και την ορθοπνοιην. Ου γαρ δεχεται το πνευμα οσον εθελει, μεχρις αν κρατηθη του φλεγματος το επιρρυεν και διαθερμανθεν διαχυθη ες τας φλεβας. επειτα παυεται του παλμου και του ασθματος. παυεται δε οκως αν του πληθεος εχη. ην μεν γαρ πλεον επικαταρρυη, σχολαιτερον, ην δε ελασσον, θασσον. και ην μεν πυκνοτεροι εωσιν οι καταρροοι, πυκνοτερα επιληπτος γινεται, ην δε μη, αραιοτερα. Ταυτα μεν ουν πασχει, ην επι τον πλευμονα και την καρδιην ιη. ην δε ες την κοιλιην, διαρροιαι λαμβανουσιν.

7. Ην δε τουτεων μεν των οδων αποκλεισθη, ες δε τας φλεβας, ας προειρηκα, τον καταρροον ποιησηται, αφωνος τε γινεται και πνιγεται, και αφρος εκ του στοματος εκρεει, και οι οδοντες συνηρεικασι, και αι χειρες συσπωνται, και τα ομματα διαστρεφονται, και ουδεν φρονεουσιν, ενιοισι δε και υποχωρεει η κοπρος κατω. και ταυτα γινεται οτε μεν ες τα αριστερα, οτε δε ες τα δεξια, οτε δε ες αμφοτερα. Οκως δε τουτων εκαστον πασχει εγω φρασω. αφωνος μεν εστιν οκοταν εξαιφνης το φλεγμα επικατελθον ες τας φλεβας αποκλειση τον ηερα και μη παραδεχηται μητε ες τον εγκεφαλον μητε ες τας φλεβας τας κοιλας μητε ες τας χοιλιας, αλλ' επιλαβη την αναπνοην. οταν γαρ λαβη ανθρωπος κατα το στομα και τους μυκτηρας το πνευμα, πρωτον μεν ες τον εγκεφαλον ερχεται, επειτα δε ες την κοιλιην το πλειστον μερος, το δε επι τον πλευμονα, το δε επι τας φλεβασ. Εκ τουτεων δε σκιδναται ες τα λοιπα μερεα κατα τας φλεβας. και οσον μεν ες την κοιλιην ερχεται, τουτο μεν την κοιλιην διαψυχει, και αλλο τι ουδεν ξυμβαλλεται. ο δ' ες τον πλευμονα τε και τας φλεβας αηρ ξυμβαλλεται ες τας κοιλιας εσιων και ες τον εγκεφαλον, και ουτω την φρονησιν και την κινησιν τοισι μελεσι παρεχει, ωστε, επειδαν αποκλεισθωσιν αι φλεβας του ηερος υπο του φλεγματος και μη παραδεχωνται, αφωνον καθιστασι και αφρονα τον ανθρωπον. Αι δε χειρες ακρατεες γινονται και σπωνται, του αιματος ατρεμισαντος και μη διαχεομενου ωσπερ ειωθει. Και οι οφθαλμοι διαστρεφονται, των φλεβιων αποκλειομενων του ηερος και σφυζοντων. Αφρος δε εκ του στοματος προερχεται εκ του πλευμονος. οταν γαρ το πνευμα μη εσιη ες αυτον, αφρεει και αναβλυει ωσπερ αποθνηςκων. Η δε κοπρος υπερχεται υπο βιης πνιγομενου. πνιγεται δε του ηπατος και της κοιλιης ανω προς τας φρενας προσπεπτωκοτων και του στομαχου της γαστρος απειλημμενου. προσπιπτει δε οκοταν το πνευμα μη εσιη ες το στομα οσον ειωθει. Λακτιζει δε τοισι ποσιν, οκοταν ο αηρ αποκλεισθη εν τοισι μελεσι και μη οιος τε εη διεκουναι εξω υπο του φλεγματος. διασσων δε δια του αιματος ανω και κατω σπασμον εμποιεει και οδυνην, διο λακτιζει. Ταυτα δε πασχει παντα, οκοταν το φλεγμα ψυχρον παραρρυη ες το αιμα θερμον εον. αποψυχει γαρ και ιστησι το αιμα. κην μεν το ρευμα πουλυ εη και παχυ, αυτικα αποκτεινει. κρατεει γαρ του αιματος τω ψυχει και πηγνυσιν. ην δε ελασσον εη, το μεν παραυτικα κρατεει αποφραξαν την αναπνοην. επειτα τω χρονω οκοταν σκεδασθη κατα τας φλεβας και μιγη τω αιματι πολλω εοντι και θερμω, ην κρατηθη ουτως, εδεξαντο τον ηερα αι φλεβες, και εφρονησαν.

8. Και οκοσα μεν παιδια σμικρα καταληπτα γινεται τη νουσω ταυτη, τα πολλα αποθνησει, ην πουλυ το ρευμα επιγενηται και νοτιον εη. τα γαρ φλεβια λεπτα εοντα ου δυναται παραδεχεσθαι το φλεγμα υπο παχεος και πληθεος, αλλ' αποψυχεται και πηγνυται το αιμα, και ουτως αποθνησκει. Ην δε ολιγον εον ες αμφοτερας τας φλεβας τον καταρροον ποιησηται, η ες τας επι θατερα, περιγινεται επισημα εοντα. η γαρ στομα παρεσπασται η οφθαλμος η αυχη η χειρ, οκοθεν αν το φλεβιον πληρωθεν του φλεγματος κρατηθη και απισχνωθη. Τουτω ουν τω φλεβιω αναγκη ασθενεστερον ειναι και ενδεεστερον τουτο του σωματος το βλαβεν. εν δε τον πλειονα χρονον ωφελεει ως επι το πουλυ. ου γαρ ετι επιληπτον γινεται, ην απαξ επισημανθη, δια τοδε. υπο της αναγκης ταυτης αι φλεβες αι λοιπαι κακουνται και μενος τι συνισχναινονται, ως τον μεν ηερα δεχεσθαι, τον δε του φλεγματος καταρροον μηκετι ομοιως επικαταρρεειν. ασθενεστερα μεντοι τα μελεα εικος ειναι, των φλεβων κακωθεισεων. Οκοσοισι δ' αν βορειον τε και πανυ ολιγον παραρρυη και ες τα δεξια, ασημως περιγινονται. κινδυνος δε ξυντραφηναι και ξυναυξηθηναι, ην μη θεραπευθωσι τοισιν επιτηδειοισιν. Τοισι μεν ουν παιδιοισιν ουτω γινεται, η οτι τουτων εγγυτατω.

9. Τους δε πρεσβυτερους ουκ αποκτεινει, οκοταν επιγενηται, ουδε διαστρεφει. αι τε γαρ φλεβες εισι κοιλαι και αιματος μεσται θερμου, α ουδε δυναται επικρατησαι το φλεγμα, ουδ' αποψυξαι το αιμα, ωστε και πηξαι, αλλ' αυτο κρατεεται και καταμιγνυται τω αιματι ταχεως. και ουτω παραδεχονται αι φλεβες τον ηερα, και το φρονημα γινεται, τα τε σημηια τα προειρημενα ησσον επιλαμβανει δια την ισχυν. Τοισι δε πρεσβυτατοισιν οκονταν επιγενηται τουτο το νουσημα, δια τουτο αποκτεινει η παραπληκτον ποιεει, οτι αι φλεβες κεκενωνται και το αιμα ολιγον τε εστι και λεπτον και υδαρες. Ην μεν ουν πολυ καταρρυη και χειμωνος εη καιρος, αποκτεινει. απεπνιζε γαρ τας αναπνοας και απεπηξε το αιμα, ην επ' αμφοτερα ο καταρροος γενηται. ην δε επι θατερα μουνον, παραπληκτον ποιεει. ου γαρ δυναται το αιμα επικρατησαι του φλεγματος λεπτον εον και ψυχρον και ολιγον, αλλ' αυτο κρατηθεν επαγη, ωστε ακρατεα ειναι εκεινα καθ' α το αιμα διεφθαρη.

10. Ες δε τα δεξια μαλλον καταρρεει η ες τα αριστερα, οτι αι φλεβες εισι κοιλοτεραι και πλεονες η εν τοισιν αριστεροισιν. απο γαρ του ηπατος τεινουσι και απο του σπληνοσ. Επικαταρρεει δε και αποτηκεται τοισι μεν παιδιοισι μαλιστα, οισιν αν διαθερμανθη η κεφαλη ην τε υπο ηλιου, ην τε υπο πυρος, και εξαπινης φριξη ο εγκεφαλος. τοτε γαρ αποκρινεται το φλεγμα. Αποτηκεται μεν γαρ εκ της θερμης και διαχυσιος του εγκεφαλου. αποκρινεται δε απο της ψυξιος τε και ξυστατιος, και ουτως επικαταρρεει. Τοισι μεν αυτη η προφασις γινεται, τοισι δε και επειδαν εξαπινης μετα βορεια πνευματα νοτος μεταλαβη, ξυνεστηκοτα τον εγκεφαλον και ευσθενεοντα ελυσε και εχαλασεν εξαιφνης, ωστε πλημμυρειν το φλεγμα, και ουτω τον καταρροον ποιεεται. Επικαταρρεει δε και εξ αδηλου, φοβου γινομενου, ην δειση βοησαντος τινος, η και μεταξυ κλαιων μη οιος τε εη το πνευμα ταχεως αναλαβειν, οια γινεται παιδιοισι πολλακις. ο τι δ' αν τουτων αυτω γενηται, ευθυς εφριξε το σωμα, και αφωνος γενομενος το πνευμα ουχ ειλκυσεν, αλλα το πνευμα ηρεμησε, και ο εγκεφαλος ξυνεστη, και το αιμα εστη, και ουτως απεκριθη και επικατερρυη το φλεγμα. Τοισι μεν παιδιοισιν αυται αι προφασιες της επιληψιος εισι την αρχην. Τοισι δε πρεσβυτησιν ο χειμων πολεμιωτατος εστιν. οταν γαρ παρα πυρι πολλω διαθερμανθη την κεφαλην και τον εγκεφαλον, επειτα εν ψυχει γενηται και ριγωση, η και εκ ψυχεος εις αλεην ελθη και παρα πυρι καθιση, τωυτο τουτο πασχει, και ουτως επιληπτος γινεται κατα τα προειρημενα. Κινδυνος δε πολυς και ηρος παθεειν τωυτο τουτο, ην ηλιωθη η κεφαλη. του δε θερεος ηκιστα, ου γαρ γινονται μεταβολαι εξαπιναιοι. Οκοταν δε εικοσιν ετεα παρελθη, ουκ ετι η νουσος αυτη επιλαμβανει, ην μη εκ παιδιου ξυντροφος εη, αλλ' η ολιγους η ουδενα. αι γαρ φλεβες μεσται εισιν αιματος, και ο εγκεφαλος συνεστηκε και εστι στρυφνος, ωστε ουκ επικαταρρεει επι τας φλεβας. ην ο επικαταρρυη, του αιματος ουκ επικρατεει, πολλου και θερμου εοντος.

11. Ω δε απο παιδιου συνηυξηται και συντετροφεν, εθος πεποιηται εν τησι μεταβολησι των πνευματων τουτο πασχειν και επιληπτον ως τα πολλα γινεσθαι, και μαλιστα εν τοισι νοτιοισιν. η τε απαλλαξις χαλεπη γινεται. ο γαρ εγκεφαλος υγροτερος γεγονε της φυσιος και πλημμορει υπο του φλεγματος, ωστε τους μεν καταβροσυς πυκνοτερους γινεσθαι, εκκριθηναι δε μηκετι οιον τε ειναι το φλεγμα, μηδε αναξηρανθηναι τον εγκεφαλον, αλλα διαβεβρεχθαι και ειναι υγρον. Γνοιη δ' αν τις τοδε μαλιστα τοισι προβατοισι τοισι καταληπτοισι γινομενοισιν υπο της νουσου ταυτης και μαλιστα τησιν αιξιν. αυται γαρ πυκνοτατα λαμβανονται. ην διακοψης την κεφαλην, ευρησεις τον εγκεφαλον υγρον εοντα και υδρωπος περιπλεων και κακον οζοντα, και εν τουτω δηλονοτι γνωση οτι ουχ ο θεος το σωμα λυμαινεται, αλλ' η νουσος. Ουτω δ' εχει και τω ανθρωπω οκονταν γαρ ο χρονος γενηται τη νουσω, ουκ ετι ιησιμος γινεται. διεσθιεται γαρ ο εγκεφαλος υπο του φλεγματος και τηκεται, το δε αποτηκομενον υδωρ γινεται, και περιεχει τον εγκεφαλον εκτος και περικλυζει. και δια τουτο πυκνοτερον επιληπτοι γινονται και ραον. Διο δη πουλυχρονιος η νουσος, οτι το επιρρεον λεπτον εστιν υπο πολυπληθιης, και ευθυς κρατεεται υπο του αιματος και διαθερμαινεται.

12. Οκοσοι δε ηδη εθαδες εισι τη νουσω, προγινωσκουσιν οκοταν μελλωσι ληψεσθαι, και φευγουσιν εκ των ανθρωπων, ην μεν εγγυς αυτων ο οικος εη, οικαδε, ην δε μη, ες το ερημοτατον, οπη μελλουσιν οψεσθαι αυτον ελαχιστοι πεσοντα, ευθυς τε εγκαλυπτεται. τουτο δε ποιεει υπ' αισχυνης του παθεος και ουχ υπο φοβου, ως οι πολλοι νομιζουσι, του δαιμονιου. Τα δε παιδαρια το μεν πρωτον πιπτουσιν οπη αν τυχωσιν υπο αηθιης. οταν δε πλεονακις καταληπτοι γενωνται, επειδαν προαισθωνται, φευγουσι παρα τας μητερας η παρα αλλον οντινα μαλιστα γινωσκουσιν, υπο δεους και φοβου της παθης. το γαρ αισχυνεσθαι παιδες οντες ουπω γινωσκουσιν.

13. Εν δε τησι μεταβολησι των πνευματων δια ταδε φημι επιληπτους γινεσθαι, και μαλιστα τοισι νοτιοισιν, επειτα τοισι βορειοισιν, επειτα τοισι λοιποισι πνευμασι. ταυτα δε εστιν οσα των πνευματων ισχυροτατα εστι και αλληλοισιν εναντιωτατα κατα την στασιν και κατα την δυναμιν. Ο μεν γαρ βορεης ξυνιστησι τον ηερα και το θολερον τε και το νεφρωδες εκκρινει και λαμπρον τε και διαφανεα ποιεει. κατα δε τον αυτον τροπον και ταλλα παντα εκ της θαλασσης αρξαμενα και των αλλων υδατων. εκκρινει γαρ εξ απαντων την νοτιδα και το δνοφερον, και εξ αυτων των ανθρωπων, διο και υγιεινοτατος εστι των ανεμων. Ο δε νοτος ταναντια τουτεω εργαζεται. πρωτον μεν γαρ αρχεται τον ηερα ξυνεστεωτα τηκειν και διαχεειν, καθοτι και ουκ ευθυς πνεει μεγας, αλλα γαληνιζει πρωτον, οτι ου δυναται επικρατησαι του ηερος αυτικα, του προσθεν πυκνου τε εοντος και ξυνεστηκοτος, αλλα τω χρονω διαλυει. το δ' αυτο τουτο και την γην εργαζεται και την θαλασσαν και τους ποταμους και τας κρηνας και τα φρεατα και οσα φυεται και εν οισιν υγρον ενεστιν. εστι δε εν παντι, εν μεν τω πλεον, εν δε τω ελασσον. απαντα δε ταυτα αισθανεται του πνευματος τουτου, και εκ τε λαμπρων δνοφερωδεα γινεται, εκ τε ψυχρων θερμα, και εκ ξηρων νοτωδεα. οκοσα τε εν οικημασι κεραμια η κατα γης εστι μεστα οινου η αλλου τινος υγρου, παντα ταυτα αισθανεται του νοτου και διαλλασσει την μορφην ες ετερον ειδος. τον δε ηλιον και την σεληνην και τα εστρα πουλυ αμβλυωποτερα καθιστησι της φυσιος. Οτε ουν και τουτων ουτω μεγαλων εοντων και ισχυρων τοσουτον επικρατεει και το σωμα ποιεει αισθανεσθαι και μεταβαλλειν εκ των ανεμων τουτων εν τησι μεταλλαγησιν, αναγκη τοισι μεν νοτιοσι λυεσθαι τε και φλυδαν τον εγκεφαλον και τας φλεβας χαλαρωτερας ειναι, τοισι δε βορειοισι ξυνιστασθαι το υγιηροτατον του εγκεφαλου, το δε νοσερωτατον και υγροτατον εκκρινεσθαι και περικλυζειν εξωθεν, και ουτω τους καταρροους επιγινεσθαι εν τησσι μεταβολησι των πνευματων τουτων. Ουτως η νουσος αυτη γινεται και θαλλει απο των προσιοντων τε και απιοντων, και ουδεν εστιν απορωτερη των αλλων ουτε ιησθαι ουτε γνωναι, ουδε θειοτερη η αι αλλαι.

14. Ειδεναι δε χρη τους ανθρωπους, οτι εξ ουδενος ημιν αι ηδοναι γινονται και αι ευφροσυναι και γελωτες και παιδιαι η εντευθεν, και λυπαι και ανιαι και δυσφροσυναι και κλαυθμοι. Και τουτω φρονευμεν μαλιστα και νοευμεν και βλεπομεν και ακουομεν και γινωσκομεν τα τε αισχρα και τα καλα και τα κακα και αγαθα και ηδεα και αηδεα, τα μεν νομω διακρινοντες, τα δε τω ξυμφεροντι αισθανομενοι, τω δε και τας ηδονας και τας αηδιας τοισι καιροισι διαγινωσκοντες, και ου ταυτα αρεσκει ημιν. Τω δε αυτω τουτω και μαινομεθα και παραφρονεομεν, και δειματα και φοβοι παριστανται ημιν τα μεν νυκτωρ, τα δε μεθ' ημερην, και ενυπνια και πλανοι ακαιροι, και φροντιδες ουχ ικνευμεναι, και αγνωσιη των καθεστεωτων και αηθιη και απειριη. Και ταυτα πασχομεν απο του εγκεφαλου παντα, οταν ουτος μη υγιαινη, αλλ' η θερμοτερος της φυσιος γενηται η ψυχροτερος η υγροτερος η ξηροτερος, η τι αλλο πεπονθη παθος παρα την φυσιν ο μη εωθει. Και μαινομεθα μεν υπο υγροτητος. οκοταν γαρ υγροτερος της φυσιος εη, αναγκη κινεεσθαι, κινευμενου δε μητε την οψιν ατρεμιζειν μητε την ακοην, αλλ' αλλοτε αλλο οραν και ακουειν, την τε γλωσσαν τοιαυτα διαλεγεσθαι οια αν βλεπη τε και ακουη εκαστοτε. οκοσον δ' αν ατρεμηση ο εγκεφαλος χρονον, τοσουτον και φρονεει ο ανθρωποσ.

15. Γινεται δε η διαφθορη του εγκεφαλου υπο φλεγματος και χολης. γνωση δε εκατερα ωδε. οι μεν γαρ υπο του φλεγματος μαινομενοι ησυχοι τε εισι και ου βοωσιν ουδε θορυβεουσιν, οι δε υπο χολης κεκρακται και κακουργοι και ουκ ατρεμαιοι, αλλ' αιει τι ακαιρον δρωντεσ. Ην μεν ουν ξυνεχεως μαινωνται, αυται αυτοις αι προφασιες εισιν. ην δε δειματα και φοβοι παριστωνται, υπο μεταστασιος του εγκεφαλου. μεθισταται δε θερμαινομενος. θερμαινεται δε υπο της χολης, οκοταν ορμηση επι τον εγκεφαλον, κατα τας φλεβας τας αιματιτιδας εκ του σωματος. και φοβος παρεστηκε μεχρις απελθη παλιν επι τας φλεβας και το σωμα. επειτα πεπαυται. Ανιαται δε και ασαται παρα καιρον ψυχομενου του εγκεφαλου και ξυνισταμενου παρα το θεος. τουτο δε υπο δε φλεγματος πασχει. υπ' αυτου δε του παθεος και επιληθεται. Εκ νυκτων δε βοα και κεκραγεν, οκοταν εξαπινης ο εγκεφαλος διαθερμαινηται. τουτο δε πασχουσιν οι χολωδεες, οι φλεγματωδεες δε ου. διαθερμαινεται δε και επην το αιμα επελθη πουλυ επι τον εγκεφαλον και επιζεση. Ερχεται δε κατα τας φλεβας πουλυ τας προειρημενας, οκοταν τυγχανη ωνθρωπος ορεων ενυπνιον φοβερον και εν τω φοβω εη. ωσπερ ουν και εγρηγοροτι τοτε μαλιστα το προσωπον φλογια, και οι οφθαλμοι ερευθονται, οκοταν φοβηται, και η γνωμη επινοεη τι κακον εργασασθαι, ουτω και εν τω υπνω πασχει. οκοταν δε επεγρηται και καταφρονηση και το αιμα παλιν αποσκεδασθη ες τας φλεβας τας προειρημενας, πεπαυται.

16. Κατα ταυτα νομιζω τον εγκεφαλον δυναμιν πλειστην εχειν εν τω ανθρωπω. ουτος γαρ ημιν εστι των απο του ηερος γινομενων ερμηνευς, ην υγιαινων τυγχανη. την δε φρονησιν αυτω ο αηρ παρεχεται. Οι δε οφθαλμοι και τα ουατα και η γλωσσα και αι κειρες και οι ποδες οια αν ο εγκεφαλος γινωσκη, τοιαυτα πρησσουσι. γινεται γαρ παντι τω σωματι της φρονησιος, ως αν μετεχη του ηερος. Ες δε την ξυνεσιν ο εγκεφαλος εστιν ο διαγγελλων. οκοταν γαρ σπαση το πνευμα ωνθρωπος ες εωυτον, ες τον εγκεφαλον πρωτον αφικνεεται, και αυτως ες το λοιπον σωμα σκιδναται ο αηρ, καταλιπων εν τω εγκεφαλω εωυτου την ακμην και ο τι αν εη φρονιμον τε και γνωμην εχον. ει γαρ ες το σωμα πρωτον αφικνεετο και υστερον ες τον εγκεφαλον, εν τησι σαρξι και εν τησι φλεψι καταλελοιπως την διαγνωσιν ες τον εγκεφαλον αν ιοι θερμος εων και ουχι ακραιφνης, αλλ' επιμεμιγμενος τη ικμαδι τη απο των σαρκων και του αιματος, ωστε μηκετι ειναι ακριβης.

17. Διο φημι τον εγκεφαλον ειναι τον ερμηνευοντα την ξυνεσιν. Αι δε φρενες αλλως ουνομα εχουσι τη τυχη κεκτημενον και τω νομω, τω δ' εοντι ουκ, ουδε τη φυσει, ουδε οιδα εγωγε τινα δυναμιν εχουσιν αι φρενες ωστε φρονεειν τε και νοεειν, πλην ει τι ωνθρωπος υπερχαρειν εξ αδοκητου η ανιηθειν, πηδωσι και αλσιν παρεχουσιν υπο λεπτοτητος και οτι ανατετανται μαλιστα εν τω σωματι, και κοιλιην ουκ εχουσι προς ην δεξονται η αγαθον η κακον προσπιπτον, αλλ' υπ' αμφοτερων τουτων τεθορυβηνται δια την ασθενειην της φυσιος. επει αισθανονται γε ουδενος προτερον των εν τω σωματι εοντων, αλλα ματην τουτο το ουνομα εχουσι και την αιτιην, ωσπερ τα προς τη καρδιη απερ ωτα καλεεται, ουδεν ες την ακοην ξυμβαλλομενα. Λεγουσι δε τινες ως φρονεομεν τη καρδιη και το ανιωμενον τουτο εστι και το φροντιζον. το δε ουχ ουτως εχει, αλλα σπαται μεν ωσπερ αι φρενες και μαλλον δια ταυτας τας αιτιας. εξ απαντος γαρ του σωματος φλεβες ες αυτην συντεινουσι, και ξυγκλεισασα ειχει ωστε αισθανεσθαι, ην τις πονος η τασις γινηται τω ανθρωπω. αναγκη γαρ και ανιωμενον φρισσειν το σωμα και συντεινεσθαι, και υπερχαιροντα το αυτο τουτο πασχειν. διοτι η καρδιη αισθανεται τε μαλιστα και αι φρενες. Της μεντοι φρονησιος ουδετερω μετεστιν, αλλα παντων τουτεων ο εγκεφαλος αιτιος εστιν. Ωσπερ ουν και της φροησιος του ηερος πρωτος αισθανεται των εν τω σωματι ενεοντων, ουτω και ην τις μεταβολη ισχυροτερη γενηται εν τω ηερι υπο των ωρεων, και αυτος εωυτου διαφορος γινηται ο ηηρ, ο εγκεφαλος πρωτος αισθανεται. διο και τα νουσηματα ες αυτον εμπιπτειν φημι οξυτατα και μεγιστα και θανατωδεστατα και δυσκριτωτατα τοισιν απειροισιν.

18. Αυτη δε η νουσος η ιερη καλεομενη εκ των αυτων προφασιων γινεται αφ' ων και αι λοιπαι απο των προσιοντων και απιοντων, και ψυχεος, ηλιου, πνευματων μεταβολλομενων τε και μηδεποτε ατρεμιζοντων. Ταυτα δ' εστι θεια, ωστε μηδεν διακρινοντα το νουσημα θειοτερον των λοιπων νουσηματων νομιζειν, αλλα παντα θεια και ανθρωπινα παντα. φυσιν δε εχει εκαστον και δυναμιν εφ' εωυτου, και ουδεν απορον εστιν ουδε αμηχανον. ακεστα τε τα πλειστα εστι τοις αυτοισι τουτοισιν αφ' οτων και γινεται. ετερον γαρ ετερω τροφη εστι, τω δε κακωσις. Τουτο ουν δει τον ιητρον επιστασθαι, οκως τον καιρον διαγινωσκων εκαστου τω μεν αποδωσει την τροφην και αυξησει, τω δε αφαιρησει και κακωσει. Χρη δε και εν ταυτη τη νουσω και εν τησιν αλλησιν απασησι μη αυξειν τα νουσηματα, αλλα σπευδειν τρυχειν προσφεροντα τη νουσω το πολεμιωτατον εκαστη, και μη το φιλον και συνηθες. υπο μεν γαρ της συνηθειης θαλλει και αυξεται, υπο δε του πολεμιου φθινει και αμαυρουται. Οστις δε επισταται εν ανθρωποισι την τοιαυτην μεταβολην και δυναται υγρον και ξηρον ποιεειν και θερμον και ψυχρον υπο διαιτης τον ανθρωπον, ουτος και ταυτην την νουσον ιωτο αν, ει τους καιρους διαγινωσκοι των ξυμφεροντων, ανευ καθαρμων και μαγευματων και πασης αλλης βαναυσιης τοιαυτης.